Inkluzywnie i komiksowo. Rekomendacja queer komiksów na Pride Month
9.06.2025 08:00
W czerwcu obchodzimy Miesiąc Dumy. To międzynarodowe wydarzenie odwołujące się do historii ruchu LGBT mające na celu zwiększenie jego widoczności oraz afirmację życia w zgodzie ze sobą i swoją tożsamością. Towarzyszą mu działania sojusznicze oraz liczne wydarzenia skupione na przeglądzie wytworów kultury od artystów reprezentujących mniejszość LGBT. Zwracanie uwagi na doświadczenia grupy stygmatyzowanej społecznie, jak również radość i zabawa to tylko jedne z wielu zagadnień podejmowanych w queerowej twórczości.
Celebracja związana z Miesiącem Dumy nie omija również komiksów. Może mieć formę okolicznościowych wydań, jak chociażby tych od Mavela i DC, czy też prelekcji i mini eventów. Często traktowane są jako wymysł zachodniego kapitalizmu czy lansowanie pewnej mody. Należy jednak pamiętać, że postacie i wątki LGBT były obecne w komiksach już dekady temu. Szczególnie w amerykańskim undergroundzie w latach 70., a w mandze jeszcze wcześniej (więcej na ten temat tutaj). Dlatego przy takiej okazji jak Miesiąc Dumy warto o tym przypominać i oswajać z tematem.
Zapraszam do subiektywnego przeglądu wydanych w Polsce wartych uwagi komiksów, w których wątek queer niekoniecznie gra pierwsze skrzypce.
Pestka – Lee Lai (Kultura Gniewu)
Lee Lai w centrum stawia queerową parę Ray i Bron, która jest już sobą znudzona. Między bohaterkami nie ma przysłowiowej chemii i intymności, są tylko wzajemne żale i błędy w komunikacji. Tę relację trzyma jedynie cotygodniowa opieka nad 6-letnią siostrzenicą jednej z bohaterek. Ale nawet to nie jest w stanie przełamać kryzysu w ich związku. Z czasem Bron wybiera konfrontację z rodziną związaną z jej tożsamością, a Ray nie ma innego wyjścia jak uporządkować dość oschłe relacje z siostrą.
Lee Lai dosłownie graficznie przedstawia przejścia między światem zabaw z dzieckiem a szarą rzeczywistością, w której smutne, złośliwe postacie wyrządzają sobie krzywdy. To historia trzech kobiet, która odchodzi od romantyzowania jednopłciowych relacji.
Pestka
Stone Fruit
Ekscytująca i czuła debiutancka powieść graficzna, będąca odą do miłości i niezwykłej relacji pomiędzy trzema kobietami i uwielbianym przez nie dzieckiem.
Bron i Ray to para queer, dla której opieka nad sześcioletnią Nessie, siostrzenicą Ray, to jeden z ważniejszych momentów w tygodniu. Te spotkania są małymi oazami dzikości i radości w codzienności pełnej napięć i głęboko zakorzenionych osobistych blokad.
Komiks prowadzi przez meandry relacji rodzinnych i partnerskich. Jego bohaterki szukają siebie i swojego miejsca, próbują zrozumieć, czym jest dla nich rodzina i zdefiniować ją na nowo, uciekając od heteronormatywnych czy kulturowych wzorców. Odnajdują moc siostrzeństwa, a kochając, uczą się odchodzić lub powracać do tego, co porzuciły.
„Pestka” to opowieść o tym, jak bolesne może być otwarcie się na swoich bliskich. I jaką ulgę daje zrozumienie i akceptacja z ich strony. Twórczość Lee Lai to jeden z najciekawszych głosów, jakie pojawiły się ostatnio w komiksie.
2022 Cartoonist Studio Prize WINNER
2022 Lynd Ward Graphic Novel Prize WINNER
2022 Lambda Literary Award WINNER, LGBTQ Comics
2022 ALA Stonewall Award Honor Book
2021 National Book Foundation „5 Under 35” Honoree
Indigo Blue – Yamaji Ebine (Studio JG)
Zdaje się, że w życiu Rutsu, bohaterki tej mangi wszystko jest na swoim miejscu. Ma ugruntowaną pozycję zawodową, jest znana za sprawą swoich powieści, do tego ma kochającego partnera. Dopiero spotkanie krytyczki literackiej, Tamaki, która interpretuje jej twórczość w zupełnie niespodziewany sposób budzi w niej ekscytację i zainteresowanie nowo poznaną kobietą. Wdaje się z nią w romans, tworząc sieć kłamstw.
To tylko pozornie historia o uczuciowym trójkącie. Yamaji Ebine eksploruje ludzką seksualność, a jej bohaterowie potrafią o niej rozmawiać, tak samo jak o literaturze, wokół której orbitują. Postacie próbują intelektualizować zamęt wynikający z niespodziewanego zauroczenia. Minimalizm i reżyserskie cięcia zatrzymujące kadry w kluczowych momentach akcentują nagłą żądzę, niepewność, życie chwilą. Nie ma znaczenia tutaj koniec historii, a droga, jaką przebywają bohaterowie.
Indigo Blue
インディゴ・ブルー
Rutsu Nakagawa to dwudziestoośmioletnia pisarka, która choć odnosi sukcesy w życiu zawodowym i od lat jest w stabilnym związku, nie czuje się w pełni szczęśliwa… Pewnego dnia poznaje Tamaki Yano, redaktorkę, która dokonuje ciekawej interpretacji jej opowiadania. Sugeruje ona, że autorka celowo zataja płeć jednej z postaci, aby ukryć, że historia opowiada o miłości między dwiema kobietami. Rutsu, wstrząśnięta faktem, że ktoś odkrył prawdziwe źródło jej inspiracji, nie może zaznać spokoju. Od tego czasu jej myśli obsesyjnie krążą wokół Tamaki…
Dziewczyna z głębi oceanu – Molly Knox Ostertag (Young)
15-letnia Morgan żyje na malowniczej wyspie, ma grupę przyjaciółek, planuje iść na studia. Do pełni szczęścia brakuje jej jednego – akceptacji ze strony rówieśników. Dziewczyna jest lesbijką, ale wciąż siedzi w szafie i musi w tym stanie rzeczy wytrwać jeszcze kilka lat. Pewnego dnia od przypadkowej śmierci w morskiej czeluści ratuje ją selkie, mityczna foka potrafiąca przybierać postać kobiety. Nieco oszołomiona i kierowana fantazją bohaterka całuje selkie, nie mając świadomości, że będzie miało to dla niej poważne konsekwencje.
Napisanie, że Molly Knox Ostertag stworzyła teen dramę o wakacyjnej miłosnej przygodzie byłoby dużym uproszczeniem. Album łączy mitologię, z enwironmentalizmem i romansem. Bohaterki przywdziewają maski, uczą się akceptacji. To komiks o nastolatkach, o tym jak rozmawiają, jak funkcjonują, traktując ich problemy poważnie.
Dziewczyna z głębi oceanu
The Girl from the Sea
Lato może odmienić wszystko, zwłaszcza gdy w grę wchodzi pierwsza miłość…
Piętnastoletnia Morgan ma tajemnicę: nie może doczekać się ucieczki z idealnej wyspy, na której mieszka z rozgoryczoną mamą i denerwującym bratem. Desperacko pragnie skończyć liceum i uciec od całej rodziny, a co najgorsze, od wspaniałej grupy przyjaciółek… które w ogóle jej nie rozumieją. Morgan skrywa wiele sekretów. Jednak największym jest ten, że ma ochotę pocałować inną dziewczynę.
Pewnej nocy Morgan zostaje uratowana przed utonięciem przez tajemniczą Keltie. Gdy dziewczyny zaczynają być sobie coraz bliższe, wszystko, co każda z nich próbuje ukryć, wyjdzie na jaw… Niezależnie od tego, czy Morgan jest na to gotowa, czy nie.
Nacjolove – Jakub Topor (Timof Comics)
Gdzie najprościej znaleźć miłość? Na patriotycznym marszu. Przekonują się o tym Capek i Byro. Obaj są nacjonalistami, nienawidzą wszystkiego i wszystkich, a ich znakiem rozpoznawczym jest falanga. Połączyła ich ucieczka przed policją, w trakcie której wybucha między nimi zaskakujące uczucie. Tylko jak tak można być równocześnie narodowcem-homofobem i homoseksualistą? Przed takim dylematem stają bohaterowie i na różny sposób próbują poradzić sobie z nową dla siebie sytuacją.
To pełna absurdów satyra, w której za sprawą protagonistów i postaci drugoplanowych obrywa się każdemu niezależnie od przynależności. Topor stworzył album skrajnie przerysowany, pełen błyskotliwych komentarzy o rodakach, do tego dużo komunikujący samym obrazem.
Nacjolove
Nacjolove to trzeci komiksowy album autorstwa Jakuba Topora i kolejny opublikowany nakładem wydawnictwa Timof Comics. Historia kręci się wokół losów dwóch skrajnych nacjonalistów, których wspólna ucieczka przed służbami mundurowymi kończy się…dość gwałtownym romansem. A wszystko to na tle scenek ze zwyczajnego, codziennego życia. Zawitamy w barze piwnym i w lombardzie, pójdziemy do nocnego klubu i na łąkę za miasto.
Capek i Byro są odpychający i wulgarni. Nie radzą sobie z kobietami i w życiu też ogólnie idzie im średnio. Życiowe frustracje i brak pomysłu na siebie przekładają się na ich agresję i szowinizm. Są jednak chwile, gdy udowadniają, że pozory – przynajmniej częściowo – mylą i nawet w nich tkwią pokłady gorących uczuć. Które łatwo zranić.
Konrad i Paul. Big Dick – Ralf König (Abiekt)
Konrad i Paul to zupełne przeciwieństwa. Pierwszy jest wiecznie zblazowanym miłośnikiem muzyki poważnej i baletu, drugi natomiast to erotoman wykorzystujący każdy nadarzający się moment do zdrady. Panowie są w związku i mimo wszystko, wydają się być szczęśliwi. Na ich życie składaj się spotkania z przyjaciółmi, odwiedziny rodziców, wyjazdy na wakacje. Czytelnik towarzyszy bohaterom w ich codzienności.
König korzysta z tego, co najlepsze w komiksowych shortach. Opowiada historię związku dwóch mężczyzn poprzez anegdoty, scenki z ich życia. Banalne sytuacje, w jakich autor umieszcza postacie, pozwalają poznać jakimi są ludźmi. Szydzi ze stereotypowego myślenia, ostentacyjnie uderza w ludzkie zakłamanie i obnaża społeczne absurdy. Pokazuje środowisko gejowskie bez upiększania. Komiks jest też ciekawym studium niemieckiego społeczeństwa lat 90. Trochę tu erotyki i sporo rubasznego humoru.
Konrad i Paul: Big Dick
Konrad i Paul pojawili się po raz pierwszy w 1990 roku w czasopiśmie Magnus, są razem już od ponad 15 lat, a kroniki ich gejowskiego dnia codziennego zapełniły już niejedną książkę. Oto zbiór najwcześniejszych odcinków.
Komiks Konrad i Paul będzie pierwszym na polskim rynku wydawniczym komiksem gejowskim, czy jak nazywa go Autor „pedalskim”. Komiks tego rodzaju w Polsce nigdy nie był brany pod uwagę przez wydawnictwa – co dziwi biorąc pod uwagę olbrzymią popularność takich wydawnictw na Zachodzie, a jednocześnie jest zrozumiałe patrząc na otaczającą nas rzeczywistość. W naszym – debiutującym – wydawnictwie chcielibyśmy publikować właśnie literaturę, która – z różnych przyczyn – jest w Polsce nieobecna.
„Ralf König identyfikuje się ze społecznością gejów, której towarzyszy ze swoimi rysunkami. Ukazuje ich upodobania erotyczne, fiksacje seksualne i ludzkie rozczarowania, strach przed starością i samotnością. Nie pozuje na guru emancypacji, jak filmowiec, Rosa von Praunheim: König dopisuje puenty do gejowskiego życia.”
– Die Zeit
Stuck Rubber Baby – Howard Cruse (Centrala)
Główny bohater i zarazem narrator, Toland Polk, z perspektywy czasu opowiada czytelnikom o drodze do akceptacji swojej homoseksualności i realiach, w jakich przyszło mu żyć. Dorastał w latach 60. na południu Stanów Zjednoczonych. Był to czas usankcjonowanej przemocy, systemowego rasizmu, homofobii i podziałów klasowych. Bohater wchodzi w świat wyrzutków: czarnych, gejów, feministek. Jest mniej radykalny od swoich przyjaciół aktywistów, ale za to staje się cichym i naocznym świadkiem brutalnego konfliktu, by go zrelacjonować lata później.
Komiks Cruse’a jest opowieścią o sile wspólnot przeciwstawiających się dyskryminacji i opresji, o kształtujących się ruchach emancypacyjnych. To z jednej strony osobista historia, z drugiej uchwycenie momentu dziejowego. Do tego z doskonale oddaną atmosferą tamtych czasów.
Stuck Rubber Baby
Stuck Rubber Baby
Komiks uważany za jedno z arcydzieł gatunku.
Powieść graficzna autorstwa Howarda Cruse’a po raz pierwszy ukazała się w 1995 roku. Jej fabuła (fikcyjna, acz oparta na autobiografii Cruse’a) opowiada o walce o równouprawnienie homoseksualistów i czarnoskórych Amerykanów jaka toczyła się w Stanach Zjednoczonych w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Głównym bohaterem opowieści jest Toland Polk, młody biały mężczyzna odkrywający swoje homoseksualne skłonności, który by zaakceptować siebie musi przełamać własną nietolerancję.
Tworzony przez pięć lat komiks, okazał się olbrzymim artystycznym sukcesem i dziś uznawany jest za jedno z wielkich arcydzieł medium komiksowego.
Wstęp do komiksu napisała Alison Bechdel – jedna z najwybitniejszych tworzących obecnie artystek komiksowych w Stanach Zjednoczonych. Sama Bechdel jest lesbijką, zaś jej autobiograficzna powieść graficzna Fun Home: Tragikomiks rodzinny (polskie wydanie wydawnictwo Abiekt.pl wraz z timof i cisi wspólnicy) uznawana jest za jeden z najwybitniejszych komiksów ostatnich lat.