Wrażenia artystów po festiwalu w Angoulême 2025

Czy Twoje oczekiwania względem udziału w festiwalu, nawiązywania kontaktów z zagranicznymi wydawcami i promocji własnej twórczości pokryły się z rzeczywistością?

Moje oczekiwania co do Angoulême się nie sprawdziły. Chyba zrobiłam za mały research i pojechałam z własnymi wyobrażeniami, nie weryfikując ich. Najważniejsze spostrzeżenie jest takie, że to nie jest jak w Polsce. Moje polskie doświadczenia nie przełożyły się na Angouleme. Chcąc wydać w Polsce „Mord na dzielni”, podeszłam do Szymona na Komiksowej Warszawie i tak to poszło. W Angoulême nie jest tak łatwo podejść do wydawców i nawiązać kontakt. Rynek jest ogromny, stoisk jest mnóstwo, nie pogadasz z kilkoma osobami jak w Polsce, gdzie wydawców polskich komiksów jest niewielu. Tam jest ich mnóstwo i ciężko zorientować się, kto pasuje do twojego stylu. Trzeba chodzić po stoiskach, co jest pierwszym wyzwaniem. Stoisk są dziesiątki, setki, komiksów tysiące, to jest nie do ogarnięcia. To pierwsza rzecz. 

Druga: tam wszyscy mówią po francusku. Nie ma wielu zagranicznych wydawnictw, z Niemiec czy innych krajów. Było większe stoisko z wydawnictwami z Belgii, ale to też były raczej francuskojęzyczne rzeczy. Myślałam, że to będzie cała Europa, ale nie – tam była tylko Francja. Przygotowywałam materiały francusko- i angielskojęzyczne, więcej tych drugich, co było nietrafione, bo trzeba było mieć tylko francuskie. Na stoiskach większość wydawców jest zajęta, nie ma czasu, bo są tam, by sprzedawać i promować komiksy, a nie poznawać nowych ludzi. Wiele wydawnictw po prostu odsyłało na maila, nie chcieli nawet przejrzeć komiksu. Ci, którzy się zainteresowali, dali mi kontakty, ale brakowało mi energii, by przebić się przez ten ogrom wydawnictw.

Wydaje mi się, że jako artystka, to, co sobie wymyśliłam i zaplanowałam, by pojechać do Angoulême jak na Komiksową Warszawę, nie miało sensu. Chciałam poznać ludzi, pokazać twarz. Ale tam wszyscy komunikują się przez agentów. Więc mój najważniejszy wniosek to: do Angoulême pojechać dla zabawy, zobaczyć, co tam jest, pochodzić po wystawach, które są niesamowite, a żeby się wydać, trzeba to zrobić przez agentkę. Nieważne, jak bardzo jest się charyzmatycznym i jakie piękne portfolio się ma, to po prostu ginie w tej masie.

Jakie doświadczenia wyciągnęłaś/nąłeś z pobytu na festiwalu i czy było coś co Cię tam zaskoczyło?

Tak! Zupełnie nie przygotowałam się do sprzedaży. To ciekawe doświadczenie. Na naszym stoisku „Comics from Poland” większość tytułów była po polsku. Niewiele było komiksów w innych językach. Za to dużym powodzeniem cieszyły się artbooki i komiksy nieme. To na pewno warto zabrać do Angoulême, pokazywać i sprzedawać, zwłaszcza podczas sesji autografów, bo tym wiele osób się interesuje. Ważne jest, by siedzieć na stoisku i zachęcać ludzi, opowiadać o swoich tytułach. Mam wrażenie, że wtedy mój komiks zyskiwał uwagę, gdy osoby przechodziły, a my zachęcaliśmy ich do podejścia do naszego stoiska, uśmiechaliśmy się.

Znajomość francuskiego przez kilka osób z naszego stoiska była dużym plusem. Po angielsku też się dało. Fajnie było współpracować z innymi osobami, opowiadać o sobie nawzajem, pokazywać nasze komiksy. To robiło dobre wrażenie, pomagało wyróżnić się spośród ogromu tytułów, które tam mieliśmy. Był pełen przekrój, także artystów, którzy z nami nie pojechali. Mieliśmy bardzo dużo różnych rzeczy na stoisku. Wydaje mi się, że mogłoby ono kłaść większy nacisk na artystów, którzy przyjechali na miejsce, byśmy się nie gubili w tej mnogości eksponowanych rzeczy. Przy tylu rzeczach ciężko się skupić, a komiksy się gubią, będąc na takiej hałdzie. Były rzeczy Kultury Gniewu, Timofa i różne inne. Wiem od innych artystów, że na sprzedaż były komiksy, które niekoniecznie chcieliby sprzedawać, że inne byłyby lepsze. Wydaje mi się, że następnym razem warto byłoby więcej komunikować się między artystami a organizatorami, bo były niedopowiedzenia, a moglibyśmy to lepiej przygotować wspólnie.

Z doświadczeń okołofestiwalowych najbardziej szokująca była ilość innych komiksów i uświadomienie sobie, jak małym rynkiem jest Polska. Nawet jeśli się rozwijamy i jest coraz więcej kobiet w komiksie, i coraz więcej wydajemy, to nadal jesteśmy za Francją lata świetlne. Mimo ogromnej ilości francuskich komiksów, poziom wydaje się wysoki. Komiks we Francji jest traktowany zupełnie inaczej, na równi z innymi dobrami kultury, a nie jako coś na boku.

Czy udało Ci się nawiązać nowe kontakty branżowe podczas festiwalu i czy mogą one mieć konsekwencje dla Twojej kariery?

Chyba dobrze się zintegrowałam z Polakami, bo razem przebywaliśmy przez cały tydzień. Chciałam poznać osoby z Polski, bo nie wszystkich znałam dobrze, i uważam, że to była najfajniejsza rzecz – postawić na polską integrację.

Super było też to, że poznałam agentkę reprezentującą polskich komiksiarzy i nawiązałam z nią współpracę. Na efekty trzeba czekać, bo rynek wydawniczy jest powolny, ale liczę, że ona, mając kontakty za granicą, otworzy ten świat i wypuści moją twórczość dalej. Nie oszukujmy się, jako artystka mam zerowe możliwości wydania komiksu za granicą. Gdziekolwiek nie wyślę, nie dostaję odpowiedzi albo dostaję odmowne, nawet jeśli chwalą mój komiks. Mam wrażenie, że zagraniczne wydawnictwa są tak zawalone pracą, że ciężko się wbić jako kolejna, nieznana artystka z Polski. Agenci poruszają się w innej płaszczyźnie. Najbardziej cieszy mnie to, że poznając Karolinę, mogę przestać myśleć o tym, jak mi nie wychodzi wydanie komiksu za granicą i skupić się na nowym projekcie, a ona przejmuje tę działkę. To jest dla mnie ogromne ułatwienie.

Jak oceniasz współpracę z Instytutem Książki i Instytutem Adama Mickiewicza w zakresie organizacji i pomocy w wyjeździe do Angouleme?

Finansowo oceniam bardzo dobrze, bo dostałam stypendium, które pokryło koszty transportu i noclegu. Powiedziałabym, że jak na pierwszy raz organizacja była niezła i mam nadzieję, że co roku będzie coraz lepiej, by więcej osób do nas trafiało. Nasze stoisko było w dobrym miejscu, naprzeciwko baru, duże i graficznie świetnie zrobione – żółte tło przyciągało wzrok, w tle wisiały ogromne postaci z naszych komiksów. Wizualnie wyglądało na jedno z fajniejszych stoisk. Nasza wystawa była w bardzo dobrym miejscu, ale plakat był mało widoczny, więc wiele osób mogło do niej nie dotrzeć.. Mieliśmy też panel o polskim komiksie, gdzie była prawie pełna sala, ale też ciężko było na niego trafić. Intencje były dobre, ale drobne niedociągnięcia sprawiły, że z ogromnej publiczności mieliśmy mniejszą.

Czy Twoim zdaniem wystawa „Polski kwadrans”, warsztaty i spotkania były skuteczną formą promocji polskich komiksów?

Wydaje mi się, że panel o polskim komiksie był trochę zmarnowaną szansą. Przyszło trochę osób, ale zaczęliśmy od historii polskiego komiksu i na niej skończyliśmy, mówiąc o tym, co było wcześniej – zanim się komiksem zainteresowałam. Sama się sporo nauczyłam, ale zabrakło prezentacji nas i naszych komiksów, co byłoby super, by promować to, co jest teraz, a nie tłumaczyć się z przeszłości i dlaczego w Polsce nie jest tak dobrze jak na Zachodzie. Może wyszły jakieś nasze narodowe kompleksy. Na tym panelu zabrakło trochę “zajawki”..

Jeśli chodzi o wystawy, to była trochę ukryta i w porównaniu z francuskimi wystawami, bardzo prosto zaaranżowana. Myślę, że patrząc na tamtejszy poziom, nie możemy myśleć minimalistycznie. Naprawdę trzeba dużo zrobić, by się wyróżnić.

Jakie rady lub rekomendacje miałbyś/aś dla przyszłych uczestników festiwalu w Angoulême?

Wziąć dużo materiałów po francusku o swoich komiksach i dużo komiksów na sprzedaż. Zawsze kłaść je koło siebie na stoisku z autografami, prezentować i sprzedawać, jak na swoim stoisku na targach zinów. Przejść się do namiotu z prawami autorskimi, pójść na polskie stoisko i pogadać z organizatorami. Nie siedzieć tylko w namiocie dla komiksiarzy i mniejszych wydawnictw, ale pójść też do większych. Wziąć rzeczy po angielsku, lub, jeśli się ma, komiksy bez tekstu. Pochodzić.

Zrobiłam broszurki i wydaje mi się, że fajnie było je zostawiać na stoiskach. Dobre było też streszczenie swojego komiksu – nie tylko chodzić z książką, ale też wziąć jakiś materiał o sobie. Widziałam, że niektóre osoby miały portfolio. Najważniejsze to się nie stresować i jechać tam dla zabawy, a nie tylko do pracy, bo ambitne plany mogą skończyć się rozczarowaniem. Lepiej postawić na ludzi, przejść się na imprezę, bo tam przypadkiem można poznać sławnych komiksiarzy.

Jak się nastawisz tylko na biznes, to będzie szybkie rozczarowanie.

Czy w  Angoulême było coś, czego brakuje Ci w rodzimych imprezach?

Szokująco dobre były wystawy. Nie spodziewałam się, że mogą być tak epickie. W Angoulême ich poziom to kosmos. Mnóstwo różnych wystaw jest w różnych miejscach: w centrum komiksu, w kościołach, nawet w katedrze, u fryzjera, w witrynach sklepowych. Duże wystawy festiwalowe mają mnóstwo oryginałów, niesamowite materiały z całego świata. Można się popłakać przy każdym rysunku, zwłaszcza przy oryginałach. Mają niesamowitą aranżację – wystawa science fiction ma neony, światło. Przechodzi się przez gwiezdne tunele. Wystawa Supermana była rewelacyjna, z werandą Supermana z miseczką dla Krypto, redakcją Daily Planet, Świątynią Samotności, z kryptonitem. Można się było zanurzyć w świat komiksu.

Wydaje mi się, że tego brakuje w Łodzi i na mniejszych festiwalach, bo wystawy w Polsce są traktowane po macoszemu, ciężko się zorientować, gdzie są i wiele osób do nich nie dociera. Na zeszłorocznej Komiksowej Warszawie wystawa Kasi Mazur z “Teatrzyku Zielona Gęś” była schowana. Takie wystawy mogłyby zachęcić osoby niekomiksowe do tego świata i skłonić do zakupów na stoiskach, nawet nie znając branży. Wizualne zachęcanie ludzi byłoby super.